صفحۀ وینیل (واینیل) که در زبان فارسی با نام‌های «صفحۀ گرام» یا «صفحۀ گرامافون» رایج است، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین قالب‌های پخش صدا، با وجود پیشرفت سریع تکنولوژی و دسترسی آسان و ارزان به محتوی، در دو دهۀ اخیر مجدداً احیا و با افزایش تقاضا به‌ویژه در نسل جوان روبرو شده است. البته شاید برای جوان‌ترها، خرید یک صفحۀ وینیل نسبت به نسلی که با این پدیده رشد و زندگی کرده، کمی دشوارتر و در مواردی گیج‌کننده باشد، و ممکن است با اعداد و اصطلاحاتی روبرو شوند که کارشان را سخت، و یا از خرید منصرف‌شان کند. اگر صفحۀ موردنظر قدیمی، کم‌یاب یا نفیس باشد که کار بسیار سخت‌تر هم می‌شود. چراکه راستی‌آزمایی و چک کردن صحت اطلاعات آن، دشوار و زمان‌بر است؛ حتی برای مجموعه‌داران حرفه‌ای و باسابقه. ما در اینجا تلاش کردیم به معرفی انواع رایجِ صفحۀ گرام از نظر جنس، سایز، سرعت، وزن و رنگ بپردازیم. توجه داشته باشید که تعاریف ارائه شده کاملاً پایه‌ای (بیسیک) است.
بخش اول: انواع صفحۀ گرام
عوامل اصلی در تشخیص نوع صفحۀ گرام عبارتند از جنس، سایز، سرعت، وزن و رنگ.
جنس:
- شِلاک: از اوایل دهۀ بیست میلادی صفحههای گرامافون از جنس شلاک ساخته می‌شدند. شلاک یک نوع صمغ است که از پوستۀ تخم حشرۀ مادۀ کِریالاک1 که روی درختانی از جمله کُنار و پالاش (بیشتر در هند و تایلند) زندگی می‌کند گرفته می‌شود. صفحههای از جنس شلاک به دلیل سخت و شکننده بودن در زبان فارسی به نام «صفحۀ سنگی» شناخته می‌شوند.
- وینیل: تقریباً از اواسط دهۀ پنجاه میلادی، پلی‌وینیل کلراید یا پی‌وی‌سی2، به این دلیل که هم می‌توانست حجم محتوی بیشتری ذخیره کند و هم مقاوم‌تر و منعطف‌تر بود، جایگزین شلاک شد. امروزه تقریباً تمام صفحههای گرام از جنس وینیل ساخته می‌شوند؛ مگر در مواردی نادر و در اندازه‌های خاص و تعداد محدود.
سایز:
منظور از سایز، قطر صفحۀ گرام و واحد اندازه‌گیری رایج آن اینچ است.
- 7اینچ: صفحههای با قطر تقریبی 18سانتی‌متر که قابلیت ذخیره‌سازی و پخش حداکثر 8دقیقه در هر طرف و مجموعاٌ 16دقیقه محتوی صوتی را با سرعت 45دوردردقیقه (و در موارد بسیار نادر 33دور) دارند. و بیشتر به نام «صفحۀ سینگل» یا تک‌آهنگ معروفند.
- 10اینچ: صفحههای با قطر تقریبی 25سانتی‌متر که کمتر رایج هستند و با سرعت‌های مختلف (78، 45 و 33دوردردقیقه) و در نتیجه ظرفیت ذخیره‌سازی متفاوت (بین 3 تا 15 دقیقه در هر طرف) تولید می‌شوند.
- 12اینچ: صفحههای با قطر تقریبی 30سانتی‌متر که معمولا با سرعت 33دوردردقیقه و قابلیت ذخیره‌سازی و پخش حداکثر 22دقیقه در هر طرف و مجموعاً 44دقیقه محتوی صوتی تولید می‌شوند. البته در مواردی صفحههای 12اینچ با سرعت 45 و 78دور هم به بازار عرضه می‌شود که بیشتر برای دی‌جی‌ها و یا مجموعه‌داران کاربرد دارد.
- اندازه‌های غیرمعمول: در میانۀ دهه‌های 20 تا 50 میلادی که به «عصر طلایی رادیو» در امریکا مشهور است، تولید صفحههای 16اینچِ مخصوصِ پخش در ایستگاه‌های رادیویی مرسوم بود؛ و در سال‌های اخیر پیش آمده که در تعداد محدود صفحه‌هایی با قطر 2، 3، 4، 5، 6، 8، 9، 10، 13، 14، 16 و 20 اینچ تولید شده‌اند.
سایزهای مختلف صفحۀ گرام | منبع: vinylvirgins
سرعت:
به تعداد دور کامل که صفحۀ گرام در یک دقیقه طی می‌کند سرعت صفحه می‌گویند و به دوردردقیقه rpm)) محاسبه می‌شود.
- 33دور: اغلب صفحههای 12اینچ و در مواردی صفحههای10اینچ با سرعت 33دوردردقیقه پخش می‌شوند.
- 45دور: اکثر صفحههای سینگل یا 7اینچ با سرعت 45دوردردقیقه قابل پخش هستند. البته همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم در مواردی صفحههای 10 و 12اینچ نیز با سرعت 45دور راهی بازار می‌شوند.
- 78دور: بیشترصفحه‌های گرام تولید شده بین دهه‌های 1920 تا اواسط 1950 میلادی (شامل صفحههای سنگی از جنس شلاک) با سرعت 78دور و در اندازه‌های 10 و 12اینچ تولید شده‌اند. امروزه در مواردی نادر و در تعداد محدود صفحه‌هایی با سرعت 78دور روانه بازار می‌شوند که بیشتر جنبه کلکسیونی دارند.
جدول سایز و سرعت انواع صفحۀ گرام | منبع: wikipedia
وزن:
- صفحههای 7اینچ معمولاً وزنی بین 40 تا 50 گرم دارند.
- صفحههای 10اینچ اگر از جنس وینیل باشند حدود 100 گرم و اگر از جنس شلاک باشند تا 110 گرم وزن دارند.
- وزن صفحههای 12اینچ اغلب بین 120 تا 150 گرم است. البته در سال‌های اخیر تولید صفحههای 12اینچ 180گرمی بسیار رایج شده است؛ و در عرضه‌های محدود صفحه‌هایی با وزن 200 گرم هم تولید می‌شود. هرچه صفحۀ گرام سنگین‌تر باشد ضخامت آن بیشتر است، و شیارهای عمیق‌تری درآن ایجاد می‌گردد. درنتیجه عمر صفحه طولانی‌تر و کیفیت پخش آن بهتر خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
رنگ:
صفحههای وینیل به صورت استاندارد با رنگ مشکی تولید می‌شوند. پلی‌وینیل کلراید به‌طور طبیعی بی‌رنگ و شفاف است که با اضافه شدن کربنِ سیاه، رنگ مشکی به‌خود می‌گیرد. کربن سیاه دارای ویژگی‌های شیمیایی است که باعث افزایش دوام، هدایت الکترومغناطیسی بهتر و همچنین کاهش جذب بار الکتریکی می‌گردد. البته در سال‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی تولید صفحههای رنگی، شفاف و عکس‌دار برای عرضه‌های خاص و محدود بیشتر شده است. با این حال اکثر اُدیوفایل‌ها3 (علاقه‌مندان حرفه‌ای موسیقی) صفحۀ استاندارد را به رنگی ترجیح می‌دهند.
چند نمونه از صفحههای مشکی، رنگی، عکس‌دار و شفاف
↓ ادامۀ مطلب ↓
بیشتر بخوانید:
بخش دوم: مشخصات، اصطلاحات و اطلاعات صفحۀ گرام - قسمت اول
1Kerria lacca 2. Polyvinyl Chloride (PVC) 3. Audiophiles
انتشار این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.
فروشگاه آنلاین 33دور
https://33dor.com/blog
منابع:
https://vinylvirgins.com/vinyl-record-sizes-with-their-speeds-what-does-33-45-78-rpm-mean
https://recordsoundpro.com/how-much-does-a-vinyl-record-weigh
https://en.wikipedia.org/wiki/Shellac
https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shellac_varities.png
https://www.vinylchapters.com/do-colored-vinyl-records-sound-worse
https://en.wikipedia.org/wiki/Phonograph_record#Formats
https://www.goldrushvinyl.com/blog/black-vs-color-vinyl
