بخش چهارم: مشخصات، اطلاعات و اصطلاحات صفحۀ گرام

قسمت سوم

  در بخش‌های اول و دوم توضیحاتی دربارۀ انواع صفحۀ گرامافون، اجزاء و متعلقات آن ارائه کردیم. در بخش سوم نیز به معرفی مشخصات، اطلاعات شناسنامه‌ای و اصطلاحات رایج صفحۀ وینیل پرداخته، و در این بخش، حقوق مالکیت و تکثیر، تاریخ‌ها و اطلاعات چاپ و نشر را شرح می‌دهیم.

1. حقوق مالکیت و تکثیر:

  در دنیای موسیقی، دو نماد رایج © و ℗ وجود دارند که هر کدام نشان‌دهندۀ نوع متفاوتی از حق مالکیت و تکثیر هستند.

•  کپی‌رایت: با نماد © به حق مالکیت و تکثیر خود اثر موسیقی (آهنگسازی، ترانه‌سرایی و غیره) اشاره دارد و نشان‌دهندۀ مالکیت معنوی «محتوی» اثر شامل عناصری همچون ملودی، هارمونی، ریتم و اشعار است. به عبارت دیگر، © از خالق اثر (آهنگساز، ترانه‌سرا و غیره) در برابر تکثیر، توزیع، اجرا، اقتباس و استفادۀ غیرمجاز از اثرش محافظت می‌کند.

•  فونوگرام: حق مالکیت و تکثیر ضبط صدا (صدابرداری) با نماد ℗ و نشان‌دهندۀ مالکیت معنوی «نسخه ضبط‌شده» اثر است. به بیان دیگر، ℗ از تهیه‌کننده یا ناشر اثر در برابر تکثیر، توزیع، اجرا، اقتباس یا استفادۀ غیرمجاز از نسخۀ ضبط‌شدۀ اثر محافظت می‌کند. البته یک اثر موسیقیایی می‌تواند هم‌زمان مشمول هر دو نماد © و ℗ باشد. در این حالت، © از خود آهنگ و ترانه، و ℗ از ضبط نسخه‌ای خاص که از ان آهنگ منتشرشده، محافظت می‌کند. این تمایز ظریف، حقوق مالکیت مربوط به جنبه‌های مختلف یک اثر موسیقیایی را به‌طور جامع در بر می‌گیرد.

نمونه اطلاعات حق مالکیت و تکثیر و محل ساخت در پشت جلد یک صفحۀ گرام

2. تاریخ‌ها:

•  تاریخ عرضه: یکی از مهم‌ترین عوامل در ارزش‌گذاری صفحه، تاریخ عرضۀ آن در بازار است، و مشخص می‌کند که صفحۀ مورد نظر جاپ اول (عرضۀ اصلی) است یا نسخۀ بازنشر و جدیدتر. پیدا کردن تاریخ عرضه گاهی دشوار و زمان‌بر است و نیاز به بررسی دقیق‌تر اطلاعات وینیل دارد؛ چرا که به دلایل مختلف تاریخی، فنی و اقتصادی، معمولاً تاریخ عرضه روی جلد یا لیبل درج نمی‌گردد، و نباید آن را با تاریخ کپی‌رایت یا فونوگرام که به راحتی در پشت و روی جلد و لیبل قابل مشاهده است اشتباه گرفت.

•  تاریخ فونوگرام: سالی که حقوق مالکیت معنوی ضبط صدا (فونوگرام) با نماد ℗ به ثبت رسیده است.

•  تاریخ کپی‌رایت: سالی که حقوق مالکیت معنوی محتوی (کپی‌رایت) اثر موسیقی با نماد © به ثبت رسیده است.

•  تاریخ ضبط: نشان‌دهندۀ سالی است که اثر ضبط شده است و معمولاً همراه با مکان ضبط و با عبارت «Recorded at ...» آغاز می‌شود.

بیشتر بخوانید:

مشخصات، اصطلاحات و اطلاعات صفحۀ گرام - قسمت دوم

​

3. محل‌ها:

•  محل ساخت: کشور یا منطقه‌ای که صفحۀ گرام در آن تولید (چاپ) شده است. در مواردی ممکن است چاپ جلد صفحه در یک کشور ، و پرس وینیل در کشوری دیگر انجام شود.

•  محل ضبط: محلی که اثر در آن ضبط شده است و معمولاً همراه با تاریخ ضبط در پشت جلد و لیبل قابل مشاهده است.

•  محل عرضه: کشور یا منطقه‌ای که صفحه گرام در آن وارد بازار شده است. دقت داشته باشید که محل ساخت صفحه ممکن است با محل عرضه آن متفاوت باشد. به عنوان مثال ممکن است یک صفحه ساخت هلند باشد ولی در بریتانیا یا اتحادیۀ اروپا عرضه شده باشد. محل عرضۀ یک صفحه نیز مانند تاریخ عرضه از اهمیت زیادی در ارزش‌گذاری آن دارد، و معمولاً روی جلد یا لیبل درج نمی‌گردد. بنابراین تشخیص آن مستلزم بررسی دقیق‌تر است، و نباید آن را با محل ساخت یا ضبط اشتباه گرفت.

​

 بیشتر بخوانید:

مشخصات، اصطلاحات و اطلاعات صفحۀ گرام - قسمت اول

​

4. اطلاعات چاپ/انتشار:

  اطلاعات چاپ و انتشار درج‌شده بر روی لیبل و جلد صفحه، نقشی کلیدی در شناسایی نسخه‌های مختلف و ارزش‌گذاری آن‌ها ایفا می‌کند. درک این اطلاعات به علاقه‌مندان و کلکسیونرها کمک می‌کند تا ظرایف و تفاوت‌های نسخه‌های گوناگون را تشخیص دهند.

•  نسخۀ اصلی (اورجینال): نخستین نسخۀ منتشر شده به صورت رسمی از یک اثر در فرمت صفحۀ وینیل است که با عناوین «چاپ اول»، «فِرست پرس» و «نسخۀ اورجینال» هم شناخته می‌شود. عواملی چون اصالت و ارزش تاریخی، کیفیت بالاتر (نسبت به نسخه‌های بعدی) کم‌یابی و ارزش کلکسیونی، موجب شده تا صفحه‌های چاپ اول جایگاه ویژه‌ای در میان مجموعه‌داران داشته باشند. تشخیص نسخه‌های اصلی، نیازمند بررسی دقیق جزئیاتی مانند شمارۀ کاتالوگ، شمارۀ ماتریس، نوع لیبل و جنس جلد صفحه است. درباره شمارۀ کاتالوگ و شمارۀ ماتریس در ادامه توضیح خواهیم داد.

•  نسخۀ انتشار مجدد (ری‌ایشو): به نسخه‌هایی گفته می‌شود که پس از نسخۀ اصلی و به دلایلی مانند تقاضای بازار، سالگرد انتشار یا بهبود کیفیت ضبط (ر‌یمستر)، روانه بازار شده‌اند، که در زبان فارسی به «چاپ مجدد»، « تجدید چاپ» یا «ری‌ایشو» نیز ترجمه شده است. نسخه‌های چاپ مجدد معمولاً تفاوت‌هایی در منبع مسترینگ، کشور تولید، متعلقات، بسته‌بندی و حتی فرمت، نسبت به نسخۀ اصلی دارند.

سه نسخۀ متفاوت یک صفحۀ گرام. از راست: ری‌ایشو، پرومو، اورجینال | منبع: Discogs

•  نسخۀ تکرار چاپ (ریپرس): این اصطلاح، به نسخه‌هایی اشاره دارد که از نسخه اصلی، اما در زمانی دیگر، چاپ شده‌ و از نظر منبع تولید، و متریال دقیقاً مشابه نسخه اصلی هستند. تمایز بین نسخه‌های ریپرس و ری‌ایشو، گاه دشوار است، اما معمولاً نسخه‌های ریپرس، به نسخۀ اورجینال نزدیک‌تر هستند.

•  نسخۀ آزمایشی (تست پرس): به نسخه‌هایی که پیش از انتشار رسمی، برای ارزیابی کیفیت صدا و اطمینان از صحت فرآیند چاپ تولید می‌شوند، نسخه آزمایشی یا «تست پرس» می‌گویند. نسخه‌های آزمایشی به دلیل تعداد محدود و کم‌یاب بودن ارزش کلکسیونی بالای دارند.

•  نسخۀ تبلیغاتی (پرومو): نسخه‌هایی که در تعداد محدود، به صورت رایگان و با اهداف تبلیغاتی، برای ارسال به رادیوها و منتقدان موسیقی تولید و عرضه شده، و معمولا دارای لیبل و جلد اختصاصی هستند و ارزش کلکسیونی زیادی دارند.

•  نسخۀ غیررسمی: نسخه‌هایی که بدون مجوز صاحب حق کپی‌رایت، منتشر شده‌اند و اغلب از کیفیت صدای پایین‌تری برخوردارند و ارزش کلکسیونی کمتری دارند. نسخه‌های غیرقانونی و بوتلِگ‌ها نیز زیر مجموعۀ این دسته‌اند.

5. شمارۀ کاتالوگ:

  یک کد اختصاصی است که توسط شرکت تولیدکننده یا ناشر موسیقی به هر انتشار (ریلیز) داده می‌شود. این شماره به عنوان یک شناسه رسمی عمل می‌کند و معمولاً روی جلد صفحه، لیبل و گاهی در دفترچه همراه درج می‌شود.

لیبل صفحۀ گرام پینک فلوید با سه شمارۀ کاتالوگ متفاوت

6. شمارۀ ماتریس:

  کدی است که در ناحیه ران‌اوت (شیار خالی نزدیک لیبل صفحه) حکاکی می‌شود و اطلاعات دقیقی درباره مراحل تولید، مسترینگ، و پرس صفحه دارد. این شماره برای ساید (طرف) صفحه منحصربفرد است، و برخلاف شمارۀ کاتالوگ، روی جلد یا لیبل نوشته نمی‌شود و مستقیماً روی سطح وینیل به‌صورت دستی یا ماشینی در هر دو طرف صفحه حک می‌شود. البته در مواردی ممکن است شمارۀ ماتریس روی لیبل نیز درج گردد (تصویر بالا).

نمونه شمارۀ ماتریس صفحۀ گرام

7. بارکُد:

  رایج‌ترین نوع نمایش تصویری اطلاعات بر روی سطوح است که اطلاعات آن را می‌توان توسط ماشین، بازخوانی کرد. به بیان دیگر بارکد یک نمایش بصری ماشین‌خوان از داده‌ها است که به شکل مجموعه‌ای از خطوط و فاصله‌های موازی با عرض‌های متفاوت طراحی می‌شود. در صنعت موسیقی، بارکد معمولاً روی جلد فیزیکی محصولات (صفحۀ گرام، سی‌دی‌ و کاست‌) چاپ می‌شود، و فروشگاه‌ها می‌توانند با اسکن بارکد، اطلاعات مربوط به صفحه (عنوان، هنرمند، قیمت و غیره) را به سرعت ثبت کرده و فروش را پیگیری کنند. برای کلکسیونرها، بارکد ممکن است اطلاعات مستقیمی درباره اصالت یا نسخۀ خاصی از یک صفحه ارائه ندهد، اما نشان‌دهنده این است که صفحه بعد از سال 1979 تولید و عرضه شده است. برای مثال اگر صفحه گرام شما آلبوم «ویش یو وِر هییِر» از گروه «پینک فلوید» (منتشر شده در سال 1975) و دارای بارکد باشد، قطعاً نسخۀ ری‌ایشو (انتشار مجدد) است.

پشت جلد صفحۀ گرام پینک فلوید با شمارۀ کاتالوگ و بارکد متفاوت

8. انجمن‌های حقوقی:

  سازمان‌هایی هستند که از حقوق مؤلفین، آهنگسازان و ناشران در قبال استفاده از آثارشان محافظت می‌کنند و انجام اموری چون صدور مجوزهای پخش و تکثیر آثار، پیگیری حقوقی و جمع‌آوری حق‌الزحمه را بر عهده دارند. انجمن‌های حقوقی، در کشورهای مختلف و با کدهای اختصاصی تحت عنوان «مارکت کد» که توسط این انجمن‌ها یا با هماهنگی آن‌ها تعیین می‌شوند فعالیت دارند. مارکت کدها معمولاً بر روی لیبل صفحه درج می‌گردند و می‌توانند اطلاعات ارزشمندی دربارۀ محل عرضۀ صفحات وینیل ارائه دهند. البته این کدها نشان‌دهندۀ محل تولید صفحه نیستند، بلکه مشخص می‌کنند که ناشر یا توزیع‌کننده قصد داشته این نسخه در کدام کشور به فروش برسد. این تمایز، به ویژه برای مجموعه‌دارانی که به دنبال نسخه‌های خاص یا تاریخچۀ توزیع یک اثر هستند، اهمیت پیدا می‌کند. همچنین با بررسی مارکت کد و سایر اطلاعات روی لیبل (مانند محل تولید ذکر شده)، می‌توان تشخیص داد که آیا صفحه مورد نظر برای صادرات به کشور دیگری تولید شده است یا خیر. برخی از رایج‌ترین مارکت کدها عبارتند از:

  جهت دانلود فایل pdf لیست کامل مارکت کد انجمن‌های حقوقی کشورهای عرضه‌کنندۀ صفحۀ وینیل روی لینک زیر کلیک نمایید:

←  لیست مارکت کد انجمن‌های حقوقی  →

چند نمونه مارکت کد انجمن‌های حقوقی روی لیبل صفحۀ گرام

   بیشتر بخوانید:

راهنمای خرید صفحۀ گرامافون: انواع صفحۀ گرام

■ ■ ■ ■ ■

انتشار این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.

فروشگاه آنلاین 33دور

https://33dor.com/blog

منابع:

https://www.nationalaudiocompany.com/faq/what-are-copyright-and-phonogram-rights-and-%E2%84%97/

https://www.rosenthal.law/what-do-all-those-symbols-mean

https://toprecordplayers.com/how-to-tell-what-year-a-vinyl-record-was-made/

https://waxtimes.com/repress-reissue-and-remaster-explained/

https://atlasrecords.co.uk/blogs/all-about-vinyl/what-is-the-difference-between-a-reissue-and-a-repress

https://www.vinylchapters.com/original-pressing-vinyl-or-reissue

https://en.wikipedia.org/wiki/Matrix_number

https://www.7tt77.co.uk/matrix_numbers.html

https://www.thatericalper.com/2020/03/24/history-of-barcodes-in-the-music-industry

https://www.biem.org

https://vinyl-records.nl/Vinyl/market-codes-right-societies-distribution-countries-for-vinyl-records.html

https://support.discogs.com/hc/en-us/articles/360005006754-Database-Guidelines-7-Country#7.2.1