بخش چهارم: مشخصات، اطلاعات و اصطلاحات صفحۀ گرام
قسمت سوم
در بخش‌های اول و دوم توضیحاتی دربارۀ انواع صفحه گرامافون، اجزاء و متعلقات آن ارائه کردیم. در بخش سوم نیز به معرفی مشخصات، اطلاعات شناسنامه‌ای و اصطلاحات رایج صفحۀ وینیل پرداخته، و در این بخش، حقوق مالکیت و تکثیر، تاریخ‌ها، اطلاعات چاپ و نشر را شرح می‌دهیم.
| ℗ Copyright © • Phonogram | -1 |
| Dates: Release • ℗ • © • Record | -2 |
| Country/Region: Made in • Distributed | -3 |
Press/Publish info: - Original • Reissue • Repress - Test • Promo • Unofficial | -4 |
1. حقوق مالکیت و تکثیر:
در دنیای موسیقی، دو نماد رایج © و ℗ وجود دارند که هر کدام نشان‌دهندۀ نوع متفاوتی از حق مالکیت و تکثیر هستند.
• کپی‌رایت: با نماد © به حق مالکیت و تکثیر خود اثر موسیقی (آهنگسازی، ترانه‌سرایی و غیره) اشاره دارد و نشان‌دهندۀ مالکیت معنوی «محتوی» اثر شامل عناصری همچون ملودی، هارمونی، ریتم و اشعار است. به عبارت دیگر، © از خالق اثر (آهنگساز، ترانه‌سرا و غیره) در برابر تکثیر، توزیع، اجرا، اقتباس و استفاده غیرمجاز از اثرش محافظت می‌کند.
• فونوگرام: حق مالکیت و تکثیر ضبط صدا (صدابرداری) با نماد ℗ و نشان‌دهندۀ مالکیت معنوی «نسخه ضبط‌شده» اثر است. به بیان دیگر، ℗ از تهیه‌کننده یا ناشر اثر در برابر تکثیر، توزیع، اجرا، اقتباس یا استفاده غیرمجاز از نسخه ضبط‌شدۀ اثر محافظت می‌کند. البته یک اثر موسیقیایی می‌تواند همزمان مشمول هر دو نماد © و ℗ باشد. در این حالت، © از خود آهنگ و ترانه، و ℗ از ضبط و نسخه‌ای خاص که از ان آهنگ منتشرشده، محافظت می‌کند. این تمایز ظریف، حقوق مالکیت مربوط به جنبه‌های مختلف یک اثر موسیقیایی را به‌طور جامع در بر می‌گیرد.
نمونه اطلاعات حق مالکیت و تکثیر و محل ساخت در پشت جلد یک صفحۀ گرام
2. تاریخ‌ها:
• تاریخ عرضه: یکی از مهم‌ترین عوامل در ارزش‌گذاری صفحه، تاریخ عرضۀ آن در بازار است، و مشخص می‌کند که صفحۀ مورد نظر جاپ اول (عرضه اصلی) است یا نسخۀ بازنشر و جدیدتر. پیدا کردن تاریخ عرضه گاهی دشوار و زمان‌بر است و نیاز به بررسی دقیق‌تر اطلاعات وینیل دارد؛ چرا که به دلایل مختلف تاریخی، فنی و اقتصادی، معمولاً تاریخ عرضه روی جلد یا لیبل درج نمی‌گردد، و نباید آن را با تاریخ کپی‌رایت یا فونوگرام که به راحتی در پشت و روی جلد و لیبل قابل مشاهده است اشتباه گرفت.
• تاریخ فونوگرام: سالی که حقوق مالکیت معنوی ضبط صدا (فونوگرام) با نماد ℗ به ثبت رسیده است.
• تاریخ کپی‌رایت: سالی که حقوق مالکیت معنوی محتوی (کپی‌رایت) اثر موسیقی با نماد © به ثبت رسیده است.
• تاریخ ضبط: نشان‌دهندۀ سالی است که اثر ضبط شده است و معمولاً همراه با مکان ضبط و با عبارت «Recorded at ...» آغاز می‌شود.
بیشتر بخوانید:
مشخصات، اصطلاحات و اطلاعات صفحۀ گرام - قسمت دوم
3. محل‌ها:
• محل ساخت: کشور یا منطقه‌ای که صفحه گرام در آن تولید (چاپ) شده است. در مواردی ممکن است چاپ جلد صفحه در یک کشور ، و پرس وینیل در کشوری دیگر انجام شود.
• محل ضبط: محلی که اثر در آن ضبط شده است و معمولاً همراه با تاریخ ضبط در پشت جلد و لیبل قابل مشاهده است.
• محل عرضه: کشور یا منطقه‌ای که صفحه گرام در آن وارد بازار شده است. دقت داشته باشید که محل ساخت صفحه ممکن است با محل عرضه آن متفاوت باشد. به عنوان مثال ممکن است یک صفحه ساخت هلند باشد ولی در بریتانیا یا اتحادیه اروپا عرضه شده باشد. محل عرضۀ یک صفحه نیز مانند تاریخ عرضه از اهمیت زیادی در ارزش‌گذاری آن دارد، و معمولاً روی جلد یا لیبل درج نمی‌گردد. بنابراین تشخیص آن مستلزم بررسی دقیق‌تر است، و نباید آن را با محل ساخت یا ضبط اشتباه گرفت.
بیشتر بخوانید:
راهنمای خرید صفحۀ گرامافون: انواع صفحۀ گرام
4. اطلاعات چاپ/انتشار:
اطلاعات چاپ و انتشار درج‌شده بر روی لیبل و جلد صفحه، نقشی کلیدی در شناسایی نسخه‌های مختلف و ارزش‌گذاری آن‌ها ایفا می‌کند. درک این اطلاعات به علاقه‌مندان و کلکسیونرها کمک می‌کند تا ظرایف و تفاوت‌های نسخه‌های گوناگون را تعیین کنند.
• نسخۀ اصلی (اورجینال): نخستین نسخۀ منتشر شده به صورت رسمی از یک اثر در فرمت صفحه وینیل است که با عناوین «چاپ اول»، «فِرست پرس» و «نسخۀ اورجینال» هم شناخته می‌شود. عواملی چون اصالت و ارزش تاریخی، کیفیت بالاتر (نسبت به نسخه‌های بعدی) کم‌یابی و ارزش کلکسیونی، موجب شده تا صفحه‌های چاپ اول جایگاه ویژه‌ای در میان مجموعه‌داران داشته باشند. تشخیص نسخه‌های اصلی، نیازمند بررسی دقیق جزئیاتی مانند شمارۀ کاتالوگ، شمارۀ ماتریکس، نوع لیبل و جنس جلد صفحه است. درباره شمارۀ کاتالوگ و شمارۀ ماتریکس در ادامه توضیح خواهیم داد.
• نسخۀ انتشار مجدد (ری‌ایشو): به نسخه‌هایی گفته می‌شود که پس از نسخه اصلی و به دلایلی مانند تقاضای بازار، سالگرد انتشار یا بهبود کیفیت ضبط (ر‌یمستر)، روانه بازار شده‌اند، که در زبان فارسی به «چاپ مجدد»، « تجدید چاپ» یا «ری‌ایشو» نیز ترجمه شده است. نسخه‌های چاپ مجدد معمولاً تفاوت‌هایی در منبع مسترینگ، کشور تولید، متعلقات، بسته‌بندی و حتی فرمت، نسبت به نسخۀ اصلی دارند.
سه نسخه متفاوت یک صفحۀ گرام. از راست: ری‌ایشو، پرومو، اورجینال | منبع: Discogs
• نسخۀ تکرار چاپ (ریپرس): این اصطلاح، به نسخه‌هایی اشاره دارد که از نسخه اصلی، اما در زمانی دیگر، چاپ شده و از نظر منبع تولید، و متریال دقیقاً مشابه نسخه اصلی هستند. تمایز بین نسخه‌های ریپرس و ری‌ایشو، گاه دشوار است، اما معمولاً نسخه‌های ریپرس، به نسخۀ اورجینال نزدیک‌تر هستند.
• نسخۀ آزمایشی (تست پرس): به نسخه‌هایی که پیش از انتشار رسمی، برای ارزیابی کیفیت صدا و اطمینان از صحت فرآیند چاپ تولید می‌شوند، نسخه آزمایشی یا «تست پرس» می‌گویند. نسخه‌های آزمایشی به دلیل تعداد محدود و کم‌یاب بودن ارزش کلکسیونی بالای دارند.
• نسخۀ تبلیغاتی (پرومو): نسخه‌هایی که در تعداد محدود، به صورت رایگان و با اهداف تبلیغاتی، برای ارسال به رادیوها و منتقدان موسیقی تولید و عرضه شده، و معمولا دارای لیبل و جلد اختصاصی هستند و ارزش کلکسیونی بالایی دارند.
• نسخۀ غیررسمی: نسخه‌هایی که بدون مجوز صاحب حق کپی‌رایت، منتشر شده‌اند و اغلب از کیفیت صدای پایین‌تری برخوردارند و ارزش کلکسیونی کمتری دارند. نسخه‌های غیرقانونی و بوتلِگ‌ها نیز زیر مجموعۀ این دسته‌اند.
